Elucidating the blurred lines of the national historical imagination. The narrative allure of Sienkiewicz’s With Fire and Sword in 1933–1934 Poland
DOI :
https://doi.org/10.5077/journals/connexe.2019.e251Mots-clés :
Sienkiewicz, 2e République polonaise, minorité ukrainienne, réforme scolaireRésumé
Le roman Par le fer et par le feu de Henry Sienkiewicz (1846-1916) est un exemple d’entrelacement de fiction, d’historiographie et d’imaginaires collectifs nationaux. Il a été écrit à la fin de la période de partition polonaise (1882-1888) et traite d’événements qui ont marqué l’histoire et les imaginaires collectifs polonais, ukrainiens et juifs : l’histoire du soulèvement de Khmelnytsky (1648-1657). La nature épique de ces événements historiques portait déjà les germes d’un récit puissant et émotionnel qui se prête à la mythification. Cependant, la lecture de ce livre dans une situation ultérieure, la Deuxième République polonaise (1921-1939), a conduit le gouvernement polonais de Sanacja à retirer ce livre de la lecture obligatoire dans les écoles polonaises en 1932.
Cet aspect de la réforme scolaire de Jędrzejewicz a suscité une discussion nourrie dans la presse polonaise, où les historiens, les spécialistes de la littérature et les journalistes ont discuté de la fonction que ce roman et la narration qu’il portait devait avoir dans l’éducation patriotique des jeunes citoyens polonais, sur fond de tensions entre l’État et l’opposition politique sur la question des minorités, en particulier la minorité ukrainienne. Cette discussion resitue la place centrale qui a été attribuée dans la culture polonaise à Sienkiewicz. Dans le même temps, elle interroge la position que les intellectuels polonais attribuent à la minorité ukrainienne dans l’État et la culture polonais.
Références
Primary sources of the debate:
(From the digitised collection available on polona.pl and listed here: https://www.zotero.org/groups/2373010/sienkiewicz_-_with_fire_and_sword_-_interwar_poland)
Birkenmajer, Józef. 1935. “Prace o Sienkiewiczu.” Pamiętnik Literacki: Czasopismo Kwartalne Poświęcone Historii i Krytyce Literatury Polskiej 32 (1): 609–626.
Charkiewicz, Walerjan. 12 November 1933. “Spryciarz – Ten Pan Sienkiewicz!..” Kurjer Nowogródzki – W Niszy.
Górka, Olgierd. 1933a. “Dziejowa Rzeczywistość a Racja Stanu Polski Na Południowym-Wschodzie.” Polityka Narodów 1/2: 6–33.
Górka, Olgierd. 21 October 1933b. ‘“Ogniem i Mieczem’ a rzeczywistość historyczna.” Pion: tygodnik literacko-społeczny.
Górka, Olgierd. 1934a. Dziejowa Rzeczywistość a Racja Stanu Polski Na Południowym-Wschodzie. Warsaw: Libraria Nova.
Górka, Olgierd. 1934b. ‘Ogniem i Mieczem’ a Rzeczywistość Historyczna. Warsaw: Libraria Nova.
Górka, Olgierd. 1986. ‘Ogniem i Mieczem’ a Rzeczywistość Historyczna. Warsaw: Wydaw. Min. Obrony Narodowej.
Grzymała Siedlecki, Adam. 24 June 1933. “Pod światło. ‘Ogniem i Mieczem’ w szkołach dla Rusinów.” Kurjer Warszawski.
Halecki, Oskar. 1934. “Czy jest potrzebna jest ‘rewizja’ dziejów Polski?” Przegląd Powszechny: 295–314.
Kijas, Juliusz. 1927. “Źródła Historyczne Powieści.” Pamiętnik Literacki: Czasopismo Kwartalne Poświęcone Historii i Krytyce Literatury Polskiej 24 (1):119–135.
Konopczyński, Władysław. 22 February 1934. “Fotomontaż historyczny.” Kurjer Warszawski.
Korycki, Władysław. 1933. Podręcznik pomocniczy i syntetyczny literatury polskiej na kl. 4-tą: lektura: Ogniem i Mieczem, Grażyna, Iljada. Warszawa: Dom Książki Polskiej.
Krzowski, Paweł. 1933. “‘Ogniem i mieczem’ czy ‘Potop’ w gimnazjach ukraińskich.” Biuletyn Polsko-Ukraiński: tygodnik ilustrowany 2 (25): 5–6.
Kukiel, Marian. 14 February 1934. “‘Ogniem i Mieczem’ a odwracana rzeczywistość dziejowa.” Kurjer Warszawski.
Leśnodorski, Zygmunt. 15 October 1933. “Spór o Sienkiewicza.” Czas.
Pogonowski, Jerzy. September 1934. “Prawda Tła Dziejowego ‘Ogniem i Mieczem.’” Nasza Przyszłość: Wolna Trybuna Zachowawczej Myśli Państwowej.
Pohorecki, Feliks Hubert. 6 February 1934. ‘“Rewizja’ do gruntu zrewidowana (‘Ogniem i Mieczem’ w świetle prawdy naukowej).” Kurjer Poznański.
Romer, Helena. 20 February 1934. “Turniej historyków.” Kurjer Wileński.
Skrzetuski, Tadeusz. 3 February 1934. “Skrzetuski z ‘Ogniem i Mieczem’ jest prawdziwy!” Pion: tygodnik literacko-społeczny.
Tomkiewicz, Władysław. 1933. Jeremi Wiśniowiecki: (1612–1651). Warsaw: Nakładem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego .
“Ogniem i mieczem a Rusini.” 31 July 1933. Kurjer Warszawski.
“Pod hasłem ‘wychowania państwowego’ Walka z ‘Ogniem in Mieczem’ nie ustaje nawet na terenach rdzennie polskich.” 6 August 1933. ABC.
“W obronie ‘Ogniem i Mieczem’ wystąpili uczeni lwowscy.” 6 February 1934a. ABC.
“Książe Jeremi Na plus i Minus. Dyskusja Historyczna o ‘Ogniem i Mieczem.’” 11 February 1934b. ABC.
Lekcje wzorowe na każdy dzień i każdą godzinę lekcyjną szkoły powszechnej: oddział (klasa) VI. Z. 30, 1–6 kwietnia. 1935. Warszawa: Wydaw. Drapczyńskich.
Bibliography
Baczko, Bronislaw. 1984. Les imaginaires sociaux: mémoires et espoirs collectifs. Paris: Payot.
Beauvois, Daniel. 2010. La Pologne des origines à nos jours. Paris: Le Seuil.
Benecke, Werner. 1999. Die Ostgebiete der Zweiten Polnischen Republik: Staatsmacht und öffentliche Ordnung in einer Minderheitenregion 1918–1939. Köln: Bohlau.
Bujnicki, Tadeusz. 2007a. “Romantyczny obraz Ukrainy a historyczna wizja w Ogniem i mieczem.” In Po co Sienkiewicz?: Sienkiewicz a tożsamość narodowa: z kim i przeciw komu? Warszawa-Kiejdany-Luck-Zbaraż-Beresteczko, edited by Tadeusz Bujnicki and Jerzy Axer, 252–270. Warsaw: OBTPE.
Bujnicki, Tadeusz. 2007b. “Taras Bulba a Ogniem i mieczem – lektura porównacza.” In Po co Sienkiewicz?: Sienkiewicz a tożsamość narodowa: z kim i przeciw komu? : Warszawa-Kiejdany-Luck-Zbaraż-Beresteczko, edited by Tadeusz Bujnicki and Jerzy Axer, 321–322. Warsaw: OBTPE.
Bujnicki, Tadeusz. 2016. “Powieść Historyczna Według Sienkiewicza. Teoria i Praktyka.”Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze 5: 123–137.
Bujnicki, Tadeusz, and Jerzy Axer. 2007. Po co Sienkiewicz?: Sienkiewicz a tożsamość narodowa: z kim i przeciw komu?: Warszawa-Kiejdany-Luck-Zbaraż-Beresteczko. Warsaw: OBTPE.
Chemodanova, Olena. 2014. “Z dziejów ukraińskiej recepcji ‘Ogniem i mieczem’ Henryka Sienkiewicza.” Wiek XIX, XLIX (VII): 249–259.
Dumasy-Queffélec, Lise. 2011. “Le feuilleton.” In La civilisation du journal: Histoire culturelle et littéraire de la presse française au XIXe siècle, edited by Dominique Kalifa, Philippe Régnier, and Marie-Eve Thérenty, 925–936. Paris: Nouveau Monde Éditions.
Gautier, Brigitte. 2009. “‘Absalomie, Absalomie’ – Kozacy w ‘Ogniem i mieczem’ Henryka Sienkiewicza.” Pamiętnik Literacki 2: 31–39.
Glaser, Amelia. 2015. Stories of Khmelnytsky: Competing Literary Legacies of the 1648 Ukrainian Cossack Uprising. Stanford Studies on Central and Eastern Europe. Stanford, California: Stanford University Press.
Henryk Markiewicz, Zenon Jagoda. 1967. “Juliusz Kijas (23 Kwietnia 1899 – 7 Lutego 1967) [Nekrolog].” Pamiętnik Literacki: Czasopismo Kwartalne Poświęcone Historii i Krytyce Literatury Polskiej 58 (3): 301–307.
Iwaszkiewicz, Jarosław. 2016. “Nasz Sienkieiwcz.” Wiek XIX, LI (1): 599–603.
Kalifa, Dominique, Philippe Régnier, Marie-Eve Thérenty, and Alain Vaillant. 2011. La civilisation du journal: Histoire culturelle et littéraire de la presse française au XIXe siècle. Paris: Nouveau Monde Éditions.
Kosętka, Halina. 1985. Z dziejów recepcji ‘Trylogii’ Henryka Sienkiewicza w dwudziestoleciu międzywojennym: wokół polemik z Olgierdem Górką. Prace Monograficzne Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie. Krakow: WSP.
Kosętka, Halina. 2006. W obronie ‘Ogniem i mieczem’: polemiki z Olgierdem Górką: wybór tekstów. Kraków: Wydawn. Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Kosman, Marceli. 1999. ‘Ogniem i mieczem’: prawda i legenda. Poznań: Oficyna Wydawnicza ‘G&P.’
Koznarsky, Taras. 2015. “Heroes and Villains in the Historical Imagination. The Elusive Khmletnytsky.” Stories of Khmelnytsky: Competing Literary Legacies of the 1648 Ukrainian Cossack Uprising, edited by Amelia M. Glaser, 89–109. Stanford University Press.
Libera, Paweł. 2011. “Biuletyn Polsko-Ukraiński (1932–1938) – Pismo Ruchu Prometejskiego.” Київські Полоністичні Студії 18: 33–41.
Lyon-Caen, Judith. 2019. La griffe du temps: Ce que l’histoire peut dire de la littérature. Paris: Gallimard.
Marciniec, Dariusz. 2016. “Charakterystyka problemów kultury w latach trzydziestych na podstawie publicystyki ‘Pionu’ (1933–1939).” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 96: 191–212.
Radzikowska, Dorota. 2015. Pomiędzy reformami: edukacja początkowa w polskich reformach oświatowych w latach 1932–1961. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Romek, Zbigniew. 1997. Olgierd Górka: Historyk w Służbie Myśli Propaństwowej (1908–1955). Warsaw: Semper.
Surynt, Izabela. 2012. “Gustav Freytag & Henryk Sienkiewicz. (Nie)Moc Literackiego Kanonu”. In Polsko-Niemieckie Miejsca Pamięci, edited by Robert Traba and Hans Henning Hahn 3: paralele, 299–322. Warsaw: Scholar.
Sysyn, Frank. 1998a. “Grappling with the Hero: Hrushevs’kyi Confronts Khmel’nyts’kyi.” Harvard Ukrainian Studies 22: 589–609.
Sysyn, Frank. 1998b. “The Changing Image of the Hetman: On the 350th Anniversary of the Khmel’nyts’kyi Uprising.” Jahrbücher Für Geschichte Osteuropas 46 (4): 531–545.
Sysyn, Frank. 2015. ‘“A Man Worthy of the Name Hetman.’ The Fashioning of Khmelnytsky as a Hero in the Hrabianka Chronicle.” In Stories of Khmelnytsky: Competing Literary Legacies of the 1648 Ukrainian Cossack Uprising, edited by Amelia M. Glaser, 36–46. Stanford University Press.
Teller, Adam. 2015. “A Portrait in Ambivalence. The Case of Natan Hanover and His Chronicle, ‘Yeven Metsulah.”’ In Stories of Khmelnytsky: Competing Literary Legacies of the 1648 Ukrainian Cossack Uprising, edited by Amelia M. Glaser, 23–35. Stanford University Press.
Teller, Adam. “Hannover, Natan Note.” In YIVO Encyclopedia, Accessed 29 January 2019. http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Hannover_Natan_Note.
Thiesse, Anne-Marie. 2001. La création des identités nationales. Europe XVIIIe–XIXe siècle. Paris: Points.
Téléchargements
Publié en ligne
Comment citer
Numéro
Rubrique
Licence
Certains droits réservés 2020 Estelle Bunout
Ce travail est disponible sous la licence Creative Commons Attribution 4.0 International .
